شیرآلات بهداشتی از اجزای ضروری هر ساختمان هستند که به‌طور روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرند. عملکرد صحیح و عمر طولانی این تجهیزات تا حد زیادی به نصب صحیح آنها وابسته است. حتی بهترین و باکیفیت‌ترین شیرآلات نیز اگر به‌درستی نصب نشوند، خیلی زود دچار نشتی و افت کارایی می‌شوند. بنابراین رعایت اصول استاندارد در فرآیند نصب شیرآلات حمام و آشپزخانه برای جلوگیری از مشکلاتی نظیر نشت آب، هدررفت انرژی و آسیب‌های ساختمانی ضروری است. طبق توصیه متخصصین، نصب درست شیرآلات – چه در سرویس حمام و چه در آشپزخانه – امری مهم است که باید با دقت انجام شود. در این مقاله آموزشی، به صورت گام‌به‌گام به آموزش نصب شیر حمام و شیر ظرفشویی پرداخته می‌شود تا با اجرای صحیح مراحل، عملکرد بهینه و دوام بالای این تجهیزات تضمین گردد.
معرفی انواع شیرآلات مورد استفاده در حمام و آشپزخانه
در حمام و آشپزخانه بسته به کاربرد و طراحی، انواع مختلفی از شیرآلات بهداشتی به‌کار می‌روند. آشنایی با این انواع و راهنمای خرید شیرالات به درک بهتر روش نصب و استفاده صحیح از هر کدام کمک می‌کند:
شیرآلات روکار: این شیرآلات روی کار نصب می‌شوند و تمامی اجزا و اتصالات آنها بیرون دیوار یا روی سینک قرار می‌گیرد. نصب و تعمیر آنها نسبتاً ساده است و به تجهیزات خاصی نیاز ندارد. شیرآلات روشویی و ظرفشویی معمولی اغلب از نوع روکار هستند.
شیرآلات توکار: اجزای اصلی این شیرآلات داخل دیوار (یا کابینت) نصب شده و تنها دسته‌ها و خروجی آب قابل مشاهده است. مزیت آنها زیبایی و اشغال فضای کمتر بوده، اما نصب‌شان بسیار پیچیده‌تر است و معمولاً باید در مرحله لوله‌کشی ساختمان انجام شود. توصیه می‌شود نصب شیرآلات توکار به افراد با تجربه سپرده شود، زیرا در صورت نصب نادرست و بروز نشتی در اتصالات داخل دیوار، تعمیر آن مستلزم شکافتن و بازسازی دیوار خواهد بود.
شیر حمام (شیر دوش): منظور شیر مخلوط حمام است که برای ترکیب آب سرد و گرم و تأمین آب دوش به‌کار می‌رود. این شیر معمولاً به‌صورت دیواری و روکار در ارتفاع حدود ۱۰۰ تا ۱۱۰ سانتی‌متری از کف نصب می‌شود. خروجی آن به یک سردوش ثابت (بالای سر یا وان) و نیز یک سردوش متحرک (دوش دستی) متصل است. مدل‌های شیر حمام اهرمی (تک‌دسته) و کلاسیک (دودسته) در بازار موجودند که از نظر شیوه نصب مشابه‌اند.
دوش دستی: یک سردوش متحرک است که توسط شلنگ انعطاف‌پذیر به شیر حمام یا به خروجی جداگانه‌ای روی دیوار متصل می‌شود و امکان شستشوی راحت‌تر بدن و زوایای مختلف را فراهم می‌کند. دوش دستی معمولاً همراه با شیر حمام به کار می‌رود و دارای پایه یا گیره‌ای برای نصب روی دیوار در ارتفاع مناسب است تا در صورت نیاز به‌صورت ثابت نیز استفاده شود.
شیر ظرفشویی اهرمی: رایج‌ترین نوع شیر آشپزخانه است که یک دسته اهرمی برای تنظیم جریان و دمای آب دارد. این شیر روی سینک یا کانتر نصب می‌شود و به‌دلیل کاربری آسان با یک دست، بسیار محبوب است. بسیاری از مدل‌های جدید شیر ظرفشویی اهرمی دارای سردوش متحرک Pull-out (اصطلاحاً شاوری یا شلنگدار) هستند که از علمک خارج شده و شستشوی اطراف سینک و ظروف بزرگ را آسان‌تر می‌کنند.
شیر ظرفشویی دیواری: در برخی طراحی‌ها به‌جای نصب شیر روی سینک، از مدل دیواری استفاده می‌شود که مستقیماً به لوله‌کشی آب گرم و سرد روی دیوار آشپزخانه متصل می‌گردد. نصب این مدل شبیه شیرهای حمام دیواری است و نیازمند تنظیم دقیق فاصله اتصالات رزوه‌ای در دیوار می‌باشد. استفاده از شیر ظرفشویی دیواری بیشتر در آشپزخانه‌های قدیمی یا فضاهای محدود دیده می‌شود.
سایر انواع: علاوه بر موارد فوق، انواع دیگری نیز وجود دارند که ممکن است در آشپزخانه یا حمام به کار روند. برای مثال شیر ظرفشویی شاوری (شلنگدار) با علمک فنری یا شلنگ کشویی انعطاف بیشتری جهت شستشو ارائه می‌دهد، شیر ظرفشویی دو منظوره (تصفیه‌دار) دارای دو خروجی مجزا برای آب معمولی و آب تصفیه‌شده است، و شیرهای فنردار صنعتی که بیشتر در آشپزخانه‌های حرفه‌ای استفاده می‌شوند. اصول اولیه نصب همه این شیرآلات مشابه است و فقط در جزئیات ممکن است تفاوت‌هایی وجود داشته باشد.
نمونه‌ای از یک شیر ظرفشویی شاوری (شلنگدار) فنری که انعطاف و دامنه حرکت بیشتری برای شستشو فراهم می‌کند. این نوع طراحی برای سینک‌های بزرگ و آشپزخانه‌های صنعتی-خانگی مناسب است و اجازه می‌دهد نازل شیر به آسانی به تمام نقاط سینک برسد. همچنین فنر فلزی دور شلنگ موجب افزایش استحکام شده و از خم شدن یا تا خوردن شلنگ جلوگیری می‌کند.
ابزار و تجهیزات مورد نیاز برای نصب شیرآلات بهداشتی
پیش از آغاز عملیات نصب، باید تمامی ابزارهای لازم را آماده نموده و نکات ایمنی را رعایت کنید. حتماً جریان آب ورودی را از طریق شیر فلکه اصلی ساختمان قطع کنید و در صورت وجود شیرهای پیسوار در محل نصب، آنها را نیز ببندید. استفاده از تجهیزات ایمنی مانند دستکش، عینک محافظ و کفش کار توصیه می‌شود تا کار راحت‌تر و بدون خطر انجام شود. ابزارها و لوازم اصلی مورد نیاز برای نصب و خرید انواع شیرآلات (عمدتاً شیرهای روکار) عبارت‌اند از:
آچار فرانسه (آچار قابل تنظیم): برای باز و بست اتصالات شش‌گوش مثل مهره‌ها کاربرد دارد.
آچار آلن: جهت محکم کردن پیچ‌های آلنی که ممکن است در برخی اتصالات (مانند پیچ دسته شیرهای اهرمی یا پیچ‌های بست شیر ظرفشویی) وجود داشته باشد.
نوار تفلون: برای آب‌بندی اتصالات رزوه‌ای (دنده‌ای) استفاده می‌شود تا از نشتی آب جلوگیری گردد.
واشر پلاستیکی/لاستیکی: جهت قرار دادن در محل اتصالات (مثلاً پشت مهره‌های شیر حمام یا بین شیر ظرفشویی و سینک) به منظور جلوگیری از نشت آب و نیز جلوگیری از فشار مستقیم فلز بر سطوح.
دستمال کهنه یا پارچه تمیز: برای پاک کردن آب اضافه و رسوبات از محل نصب، همچنین محافظت از سطوح شیرآلات در برابر خراشیدگی هنگام استفاده از آچار.
سطل کوچک: برای قرار دادن در زیر محل کار به‌منظور جمع‌آوری آب باقی‌مانده در لوله‌ها و شیلنگ‌ها هنگام جدا کردن یا وصل کردن آنها.
شیرهای پیسوار و شلنگ‌های رابط: در صورت عدم وجود یا نیاز به تعویض، تهیه شیرهای قطع و وصل (پیسوار) استاندارد و شلنگ‌های انعطاف‌پذیر متناسب با شیر ضروری است. معمولاً شلنگ‌های اتصال آب سرد و گرم در بسته‌بندی شیرهای ظرفشویی و روشویی نو قرار دارند.
نکته: بسته به شرایط ممکن است به ابزارهای دیگری نیز نیاز شود؛ برای مثال آچار حوضه (Basin Wrench) با دسته بلند برای باز و بست مهره‌های زیر سینک در فضای تنگ بسیار مفید است، یا یک پیچ‌گوشتی برای باز کردن پیچ برخی اتصالات کاربرد خواهد داشت. اما موارد فهرست‌شده، متداول‌ترین لوازم مورد نیاز برای نصب صحیح شیرآلات به شمار می‌روند.
آموزش گام‌به‌گام نصب شیر حمام
در ادامه، مراحل نصب یک شیر حمام (شیر دوش دیواری) به‌صورت مرحله‌به‌مرحله شرح داده شده است. رعایت ترتیب و دقت در انجام این مراحل به شما اطمینان می‌دهد که شیر حمام بدون نشتی و به شکل صحیح نصب گردد:
قطع آب و آماده‌سازی محل نصب: ابتدا فلکه اصلی آب ساختمان را ببندید و اطمینان حاصل کنید که جریان آب به محل کار قطع است. سپس درپوش‌های روی لوله‌های آب گرم و سرد دیوار حمام را باز کنید. برای خارج کردن شن و ماسه یا رسوبات احتمالی لوله‌ها، آب را برای چند لحظه از فلکه اصلی باز کنید تا ناخالصی‌ها از لوله‌ها شسته و تخلیه شود. این کار از گرفتگی شیر جدید توسط ذرات باقی‌مانده در لوله‌ها پیشگیری می‌کند.
نصب اتصالات دیواری (لنگی‌ها): در بسته‌بندی شیر حمام معمولاً دو عدد رابط زانویی به نام لنگی وجود دارد که برای اتصال شیر به لوله‌کشی داخل دیوار به کار می‌رود. ابتدا قسمت رزوه کوچکتر هر لنگی را ۵ تا ۶ دور نوار تفلون بپیچید تا آب‌بندی مناسبی ایجاد شود. سپس لنگی‌ها را با کمک آچار فرانسه به‌طور مساوی در دهانه‌های رزوه‌دار لوله‌های آب گرم و سردِ بیرون‌آمده از دیوار پیچانده و محکم کنید. فاصله مرکز تا مرکز (آکس) استاندارد بین این دو اتصال برای نصب شیر حمام اهرمی حدود ۱۵ سانتی‌متر است (در شیرهای قدیمی دودسته این فاصله معمولاً ۱۶ سانتی‌متر بود). در صورتی که لوله‌های داخل دیوار دقیقاً در یک تراز افقی یا به فاصله استاندارد نباشند، با چرخاندن لنگی‌ها می‌توان تا حدود ۲ الی ۳ سانتی‌متر خطا را جبران کرد تا ورودی‌ها هم‌راستا و هم‌فاصله شوند.
نصب قالپاق (کاور تزئینی): پس از تنظیم لنگی‌ها، حلقه‌های پوششی (قالپاق) همراه شیر را روی هر کدام از لنگی‌ها ببندید. این کاورها برای پوشاندن محل اتصال لنگی به دیوار و مهره‌ها به‌کار می‌روند تا نمای کار تمیزتر دیده شود. اگر قالپاق از نوع تلسکوپی باشد، ابتدا آن را در حالت جمع‌شده نصب کنید و پس از بستن شیر، با چرخاندن قسمت متحرک قالپاق طول آن را افزایش دهید تا کاملاً روی مهره‌ها و لوله‌های بیرون‌زده از دیوار را بپوشاند.
نصب شیر حمام روی دیوار: اکنون شیر حمام را در جای خود روی دیوار نصب کنید. برای این کار دو واشر تخت موجود را پشت مهره‌های شیر قرار دهید. سپس شیر را مقابل لنگی‌ها نگه داشته، مهره‌های اتصال پشت شیر را با دست روی لنگی‌ها ببندید و چند رزوه اول را با دست سفت کنید تا مطمئن شوید رزوه‌ها درست درگیر شده‌اند. آنگاه با آچار فرانسه مهره‌های پشت شیر را کامل سفت کنید تا شیر محکم به دیوار چسبیده و هیچ لقی نداشته باشد. توجه کنید مهره‌ها را بیش از حد محکم نکنید؛ فشار بیش از حد می‌تواند واشرهای بین مهره و لنگی را له کرده و باعث نشتی آب شود. (در این اتصال معمولاً نیاز به نوار تفلون اضافی نیست زیرا وجود واشر برای آب‌بندی کافی است.)
باز کردن آب و تست نشتی: پس از نصب شیر، شیر فلکه اصلی آب را باز کنید تا آب وارد شیر شود. تمامی اتصالات (اطراف لنگی‌ها و پشت مهره‌های شیر) را با دقت بازبینی نمایید تا نشتی نداشته باشند. در صورت مشاهده هرگونه چکه، ابتدا با آچار کمی مهره‌ها را سفت‌تر کنید. اگر نشتی برطرف نشد، شیر را مجدداً باز کرده و وضعیت قرارگیری واشرها را بررسی نمایید؛ ممکن است بر اثر سفت کردن بیش از حد، واشر دچار آسیب شده باشد که در این صورت باید تعویض شود. پس از رفع مشکل، دوباره مراحل را تکرار کنید تا از آب‌بندی کامل مطمئن شوید.
اتصال دوش دستی (شلنگ): در انتها شلنگ دوش دستی را به خروجی پایین شیر حمام متصل کنید. ابتدا واشر مخصوص این اتصال را داخل مهره سر شلنگ قرار دهید. سپس مهره شلنگ را با دست روی خروجی شیر ببندید و در صورت لزوم با آچار کمی سفت کنید. مراقب باشید این مهره نیز بیش از حد محکم نشود، زیرا فشار زیاد می‌تواند واشر داخل آن را تغییر شکل داده و آب‌بندی را مختل کند. پس از اتصال شلنگ، دوش دستی را روی پایه دیواری خود قرار دهید و عملکرد آن (باز و بسته شدن آب از سردوش) را امتحان کنید.
آموزش نصب شیر ظرفشویی (روکار یا توکار)
نمونه‌ای از مراحل نصب شیر ظرفشویی اهرمی؛ بستن مهره‌های اتصال در زیر سینک با آچار مخصوص (آچار حوضه). برای سفت کردن مهره‌های زیر سینک که در فضای تنگ قرار دارند از این نوع آچار دسته‌بلند استفاده می‌شود. فک‌های قابل تنظیم آچار حوضه به نصاب امکان می‌دهد مهره را در فضای محدود زیر کابینت به‌راحتی محکم کند.
در این بخش مراحل نصب یک شیر ظرفشویی اهرمی متداول (روکار روی سینک) توضیح داده می‌شود. توجه داشته باشید اگر مدل شیر ظرفشویی شما دیواری (توکار) باشد، روش نصب قسمت‌های مربوط به دیوار شبیه به مراحل نصب شیر حمام خواهد بود (تنظیم فاصله لوله‌ها، بستن لنگی و غیره). اما برای اغلب شیرهای ظرفشویی که روی سینک نصب می‌شوند، گام‌های کلی نصب به صورت زیر است:
قطع آب و آماده‌سازی: ابتدا شیرهای پیسوار آب سرد و گرم زیر سینک را ببندید یا در صورت نبودن آنها، شیر فلکه اصلی آب را قطع کنید. سپس شیر قدیمی ظرفشویی (اگر نصب است) را باز کنید تا آب باقی‌مانده در لوله‌ها خارج شود. یک سطل در زیر سینک قرار دهید و اتصالات شلنگ‌های متصل به شیر قبلی را با آچار مناسب (مثلاً آچار فرانسه) باز کنید تا هر چه آب در شیلنگ‌ها مانده تخلیه گردد. اکنون فضای داخل کابینت زیر سینک را از وسایل خالی کنید تا دسترسی و دید به محل کار بهتر شود. (در صورت تعویض شیر قدیمی، پس از قطع آب، مهره یا پیچ بست زیر سینک را با آچار حوضه شل کرده و شیر کهنه را به همراه شیلنگ‌هایش خارج نمایید. سطح سینک را از هرگونه جرم یا چسب باقی‌مانده تمیز کنید تا برای نصب شیر جدید آماده باشد.)
آماده‌سازی شیر ظرفشویی جدید: پیش از نصب شیر جدید، دفترچه راهنمای آن را مطالعه کرده و مطمئن شوید تمامی قطعات مورد نیاز در بسته‌بندی موجود است. اگر شیر ظرفشویی شما از نوع آسان‌بند باشد، شلنگ‌های ارتباطی آن از قبل به بدنه شیر متصل هستند و نیازی به بستن آنها نیست. در غیر این صورت، ابتدا باید دو شلنگ آب سرد و گرم را به ورودی‌های رزوه‌دار زیر شیر ببندید. معمولاً روی یکی از شیلنگ‌ها خط‌های قرمز رنگ وجود دارد که نشان‌دهنده آب گرم است و شلنگ دیگر برای آب سرد به کار می‌رود. این شلنگ‌ها را تا انتها در محل خود پیچ کنید؛ وجود واشر در سر شلنگ‌ها باعث آب‌بندی می‌شود و نیازی به نوار تفلون در این اتصال نیست. هنگام محکم کردن اتصالات شلنگ به شیر، فشار بیش از حد وارد نکنید تا به لوله‌های نازک شلنگ آسیب نرسد.
نصب شیر بر روی سینک: قطعات اتصال‌دهنده‌ی زیر شیر (مانند واشر لاستیکی، واشر فلزی و مهره یا پیچ‌بست) را از شیر جدا کنید و کنار بگذارید. اکنون شلنگ‌های متصل به شیر را از بالا داخل سوراخ سینک فرو برده و بدنه شیر را در جای خود روی سینک قرار دهید. دقت کنید که شیر به صورت عمودی و تراز قرار گیرد؛ در صورت امکان از یک نفر کمک بگیرید تا هنگام محکم کردن اتصالات زیر سینک، شیر را با دست در موقعیت صحیح نگه دارد. (اگر سینک شما بیش از یک سوراخ دارد ولی شیر جدید فقط یک پایه دارد، سوراخ یا سوراخ‌های اضافی را با درپوش یا صفحه پوششی که همراه شیر عرضه می‌شود بپوشانید تا از نفوذ آب و ظاهر نازیبا جلوگیری شود.)
بستن بست و مهره زیر سینک: به زیر سینک بروید و ترتیب نصب واشرها و مهره‌بست را مطابق راهنما دنبال کنید. ابتدا واشر لاستیکی را زیر محل نشیمن شیر قرار دهید، سپس واشر فلزی را زیر آن بگذارید و در نهایت مهره‌ی بزرگ یا پیچ‌بست مثلثی شکل را از زیر به شیر ببندید. مهره یا پیچ را ابتدا با دست چند دور بچرخانید تا رزوه‌ها درست درگیر شوند و شیر جابجا نشود، سپس با آچار فرانسه یا آچار حوضه آن را کاملاً سفت کنید تا شیر کاملاً بی‌حرکت و بدون لق بودن، در جای خود محکم شود. در هنگام سفت کردن مهره زیر سینک، از شخص دیگری بخواهید شیر را در بالا نگه دارد تا نچرخد یا کج نشود. پس از محکم شدن بست، از بالا مجدداً وضعیت قرارگیری شیر و عدم لق بودن آن را بررسی کنید.
اتصال شلنگ‌ها به شیرهای پیسوار: اکنون سر آزاد شلنگ‌های آب را که از زیر سینک خارج شده‌اند به شیرهای پیسوار آب سرد و گرم متصل کنید. دقت کنید شلنگ نشان‌دار به رنگ قرمز را به شیر پیسوار آب گرم (معمولاً سمت چپ) و شلنگ آبی یا بدون نشان را به پیسوار آب سرد (سمت راست) وصل نمایید. ابتدا مهره‌های سر شلنگ را با دست روی خروجی پیسوارها ببندید تا مطمئن شوید رزوه‌ها به درستی درگیرند، سپس با آچار کمی آنها را سفت کنید. وجود واشر در این اتصال معمولاً آب‌بندی را تامین می‌کند و در صورت همخوانی کامل شلنگ و پیسوار نیازی به نوار تفلون نیست؛ اما اگر احساس می‌کنید اتصال چندان کیپ نشده یا رزوه شیر پیسوار خورده است، می‌توانید ۳ تا ۵ دور نوار تفلون به دور رزوه پیسوار بپیچید و سپس مهره شلنگ را محکم کنید. توجه داشته باشید که مهره شلنگ را بیش از حد نیاز سفت نکنید؛ کافی است اتصال محکم شود و نشتی نداشته باشد. (برای شیرهای دودسته قدیمی، همچنین باید دقت کنید که شلنگ متصل به شیر آب گرم را به دسته آب گرم و شلنگ سرد را به دسته آب سرد وصل نمایید.)
نصب تجهیزات جانبی (در صورت وجود): در صورتی که شیر ظرفشویی شما دارای سردوش شاوری (شلنگدار) باشد، باید وزنه تعادل شلنگ را نیز در زیر سینک نصب کنید. این وزنه (یک قطعه فلزی نیم‌دایره) در بسته‌بندی محصول موجود است. شلنگ شاوری را که از شیر خارج شده و در زیر سینک آویزان است پیدا کرده، وزنه را در موقعیت توصیه‌شده (معمولاً وسط طول شلنگ) به دور آن ببندید. این وزنه کمک می‌کند پس از کشیدن سردوش، شلنگ به‌طور خودکار به جای اولیه خود برگردد. محل قرارگیری وزنه را طوری تنظیم کنید که سردوش به‌راحتی درجای خود کیپ شود؛ در صورت نیاز، با جابجا کردن مختصر وزنه بر روی شلنگ می‌توان عملکرد آن را بهینه کرد.
باز کردن آب و تست نهایی: پس از اتمام نصب، شیرهای پیسوار یا فلکه اصلی را به‌آهستگی باز کنید تا آب وارد شیر شود. تمامی اتصالات زیر سینک و محل اتصال شلنگ‌ها به پیسوار را با دقت بررسی نمایید تا هیچ‌گونه نشتی وجود نداشته باشد. همچنین اهرم شیر را چند بار باز و بسته کرده و عملکرد آب سرد و گرم را تست کنید تا از درستی نصب مطمئن شوید. در صورت مشاهده نشتی از هر اتصال، آب را دوباره قطع کرده و اتصالات مربوطه را محکم‌تر کنید یا آب‌بندی آنها را بهبود دهید.
نکات ایمنی، اصول آب‌بندی و تست نهایی عملکرد شیر
رعایت اصول ایمنی و آب‌بندی مناسب در تمامی مراحل نصب شیرآلات ضروری است:
ایمنی: همیشه پیش از شروع کار، جریان آب را به‌طور کامل قطع کنید و شیرهای خروجی را باز کنید تا فشار آب تخلیه شود. استفاده از دستکش کار برای محافظت از دست‌ها و عینک ایمنی هنگام کار با دریل یا ابزار برشی توصیه می‌شود. محیط کار (حمام یا کابینت زیر سینک) را از لوازم اضافی خالی کنید تا فضای کافی برای کار در اختیار داشته باشید و خطر آسیب به وسایل کاهش یابد.
آب‌بندی اتصالات: مهم‌ترین اصل در جلوگیری از نشت آب، آب‌بندی صحیح همه اتصالات رزوه‌ای است. برای این منظور حتماً از نوار تفلون روی رزوه‌های اتصالات دیواری (مانند محل اتصال لنگی به لوله) و شیرهای پیسوار به میزان کافی استفاده کنید. معمولاً ۵ تا ۱۰ دور پیچیدن نوار تفلون به دور هر رزوه کافیست. همچنین وجود و سلامت واشرهای لاستیکی را در محل‌های اتصال (پشت مهره‌های شیر حمام، سر شلنگ‌ها، زیر پایه شیر ظرفشویی و غیره) بررسی کنید و مطمئن شوید هنگام نصب در جای خود قرار گرفته‌اند. از محکم کردن بیش از اندازه‌ی مهره‌ها بپرهیزید؛ سفت کردن بیش از حد می‌تواند واشر را له کرده و سبب نشتی شود. کافی است مهره‌ها را تا حدی سفت کنید که دیگر نشتی مشاهده نشود.
آب‌بندی محل نصب روی سینک: در برخی مدل‌های شیر روشویی یا ظرفشویی، یک واشر لاستیکی ضخیم در قسمت زیرین بدنه شیر (محل اتصال با سینک یا کانتر) قرار دارد که با سفت شدن مهره‌ی زیر، فضای بین شیر و سینک را پر کرده و آب‌بندی می‌کند. اگر مدل شیر شما چنین واشری ندارد یا احساس می‌کنید پس از نصب فاصله‌ای باقی مانده است، می‌توانید پیش از جاگذاری شیر، یک لایه نازک چسب آکواریوم یا خمیر آب‌بندی سیلیکونی دور پایه شیر بزنید. این کار از نفوذ آب به داخل کابینت جلوگیری می‌کند. (در مدل‌های جدید معمولاً نیاز به این کار نیست، زیرا شیر به خوبی روی سطح محکم و آب‌بندی می‌شود.)
تست نهایی: پس از پایان نصب و برقراری جریان آب، بسیار مهم است که تمامی اتصالات را کاملاً بازبینی کنید. حتی چکه‌های کوچک نیز در بلندمدت باعث هدررفت آب و افزایش هزینه‌ها می‌شوند و می‌توانند به تدریج به کابینت، دیوار یا سایر بخش‌های ساختمان آسیب بزنند. نقاط اتصال شیر به لنگی‌ها، محل بست شیر ظرفشویی به سینک و اتصالات شلنگ‌ها به پیسوار را یک‌بار دیگر کنترل کنید. برای اطمینان می‌توانید یک دستمال خشک زیر این اتصالات بکشید؛ اگر حتی لکه‌ای رطوبت روی دستمال دیدید، نشان‌دهنده نشتی است. همچنین عملکرد خود شیر را در حالت‌های مختلف بررسی کنید – اطمینان یابید که اهرم یا دستگیره شیر نرم و روان حرکت می‌کند و آب سرد و گرم به درستی و با فشار کافی جریان دارد. در صورت کاهش فشار یا پاشیدن نامنظم آب، احتمالأ ذرات رسوب وارد کارتریج یا پرلاتور شده‌اند؛ پرلاتور (آبفشان سر شیر) را باز کرده و تمیز کنید و اجازه دهید کمی آب بدون پرلاتور جریان یابد تا ذرات باقی‌مانده خارج شوند. سپس پرلاتور را ببندید و دوباره عملکرد شیر را ارزیابی نمایید.
مشکلات متداول هنگام نصب و نحوه رفع آنها
در حین نصب شیرآلات ممکن است با مشکلات یا خطاهای رایجی مواجه شوید. در ادامه به برخی از این موارد و روش حل آنها اشاره می‌کنیم:
نشتی آب از اتصالات: رایج‌ترین مشکل، چکه کردن آب از محل اتصال شیر به لوله یا شلنگ‌ها است. علت این نشتی می‌تواند کافی نبودن نوار تفلون، درست قرار نگرفتن یا آسیب‌دیدگی واشرها، و یا سفت نشدن کامل مهره‌ها باشد. برای رفع این مشکل، ابتدا آب را دوباره قطع کنید. سپس محل نشتی را باز کرده و وضعیت واشرها را بررسی کنید؛ در صورت له‌شدگی یا پارگی، آنها را تعویض نمایید. اگر واشر سالم است، مقداری نوار تفلون به رزوه‌ها اضافه کنید و اتصال را مجدداً محکم ببندید. دقت کنید مهره را تا حد استاندارد (و نه بیش از حد) سفت کنید تا واشر به درستی آب‌بندی شود.
عدم تطابق فاصله یا تراز لوله‌های دیواری: اگر هنگام نصب شیر حمام متوجه شدید که ورودی‌های دیواری کاملاً هم‌سطح نیستند یا فاصله آنها با فاصله استاندارد ۱۵ سانتی‌متر هماهنگ نیست، ممکن است شیر به درستی روی آنها قرار نگیرد یا تحت فشار باشد. همان‌طور که گفته شد، با چرخاندن لنگی‌ها می‌توان این عدم تطابق را تا حدودی اصلاح کرد. در صورتی که با تنظیم لنگی‌ها مشکل حل نشد (مثلاً فاصله لوله‌ها خیلی بیشتر یا کمتر از استاندارد است)، ممکن است نیاز به استفاده از رابط‌های مخصوص یا تعویض لوله‌کشی داشته باشید. توصیه می‌شود پیش از کاشی‌کاری یا اتمام دیوار، حتماً فاصله لوله‌های خروجی آب حمام و ظرفشویی را اندازه‌گیری و تنظیم کنید تا در زمان نصب شیر مشکلی پیش نیاید.
نشتی از شیرهای پیسوار یا شیر فلکه: گاهی پس از بستن شیرهای پیسوار (زیر سینک) مشاهده می‌شود که خود این شیرها چکه می‌کنند یا به طور کامل جریان آب را قطع نمی‌کنند. این مشکل در شیرهای قدیمی که مدت‌ها مورد استفاده یا سرویس قرار نگرفته‌اند شایع است. در چنین حالتی، بهتر است پیش از نصب شیر جدید، شیرهای پیسوار فرسوده را تعویض کنید تا در آینده دچار نشتی نشوند. اگر تعویض فوراً مقدور نباشد، می‌توان موقتاً مغزی شیر پیسوار را محکم‌تر کرد یا در صورت امکان واشر آن را عوض نمود، اما این راه‌حل‌ها موقتی هستند و تعویض کامل شیر توصیه می‌شود.
افت فشار یا گرفتگی جریان آب: اگر بعد از نصب شیر جدید، فشار آب خروجی کمتر از قبل است یا جریان آب الگوی غیرمعمول (پاشش نامنظم) دارد، ممکن است ناشی از وجود ذرات رسوبی در مسیر باشد. نصب شیر جدید می‌تواند ذرات باقی‌مانده در لوله‌ها را جابجا کرده و به کارتریج یا پرلاتور شیر وارد کند. برای رفع این مشکل، ابتدا پرلاتور (شبکه آبفشان سر شیر) را باز کرده و تمیز کنید؛ سپس شیر را باز کنید تا آب بدون مانع مدتی جریان یابد و ذرات احتمالی از کارتریج خارج شوند. همچنین بررسی کنید که واشرها یا فیلترهای سرشلنگ (در شیرهای شاوری یا دومنظوره) تمیز باشند. برای پیشگیری، همیشه قبل از نصب شیر جدید لوله‌ها را طبق مرحله اول کاملاً شستشو دهید تا رسوبات وارد شیر نشوند.
برعکس وصل شدن آب گرم و سرد: در شیرآلات اهرمی، طبق استاندارد، سمت چپ شیر به آب گرم و سمت راست به آب سرد متصل می‌شود. اگر پس از نصب متوجه شدید آب گرم و سرد جابجا خارج می‌شوند (مثلاً نشان قرمز روی شیر آب سرد می‌دهد)، به این معنی است که شلنگ‌ها را اشتباه وصل کرده‌اید. برای حل این مشکل، کافی است آب را قطع کرده و اتصالات شلنگ‌های زیر سینک را با یکدیگر جابجا کنید تا هر شلنگ به شیر پیسوار صحیح خود متصل شود. همیشه به علامت‌های رنگی روی شلنگ‌ها یا بدنه شیر دقت کنید تا این اشتباه رخ ندهد.
لق بودن شیر ظرفشویی پس از نصب: اگر پس از نصب، شیر ظرفشویی هنگام استفاده تکان می‌خورد یا لق است، به احتمال زیاد مهره‌ی بست زیر سینک را به اندازه کافی سفت نکرده‌اید. این مشکل را می‌توان با آچار مناسب (ترجیحاً آچار حوضه) برطرف کرد؛ کافی است مهره یا پیچ بست را کمی بیشتر سفت کنید تا شیر کاملاً بی‌حرکت شود. مراقب باشید در این کار زیاده‌روی نکنید تا به سینک آسیب نرسد. در سینک‌های فلزی نازک، استفاده از یک واشر یا صفحه پشتیبان بزرگ‌تر در زیر سینک می‌تواند به توزیع نیرو کمک کرده و اتصال را محکم‌تر کند.
خراشیدگی یا آسیب به قطعات در حین نصب: وارد شدن خش یا آسیب به پوشش کروم/رنگ شیرآلات در زمان نصب، عموماً به دلیل استفاده از ابزار نامناسب یا بی‌احتیاطی رخ می‌دهد. برای جلوگیری از این موضوع، همیشه دهانه‌ی آچار را با پارچه بپوشانید تا تماس فلز آچار با بدنه شیر موجب خراش نشود. همچنین از گرفتن مستقیم انبردست یا آچار لوله‌گیر روی قطعات آبکاری‌شده خودداری کنید. در صورت نیاز به گرفتن قطعه‌ای گرد (مانند تنه کارتریج یا مهره صاف)، ابتدا دور آن یک لایه پارچه یا نوار تفلون بپیچید و سپس با آچار اقدام به باز و بست کنید. رعایت این نکات ساده مانع آسیب دیدن ظاهر شیرآلات حین نصب خواهد شد.
نتیجه‌گیری
نصب اصولی و صحیح شیرآلات بهداشتی تأثیر مستقیمی بر کارایی، ایمنی و دوام این تجهیزات دارد. همان‌گونه که اشاره شد، حتی بهترین شیرآلات در صورت نصب نادرست ممکن است خیلی زود دچار نشتی و مشکلات عملکردی شوند. در مقابل، انتخاب شیرآلات مناسب و اجرای دقیق مراحل نصب آنها دو گام مکمل برای داشتن یک سیستم تأسیساتی مطمئن و بدون دردسر در ساختمان هستند. خبر خوب این است که نصب بسیاری از شیرآلات روکار توسط خود افراد فنی یا حتی نیمه‌ماهر با کمک راهنمایی‌های صحیح قابل انجام است و می‌توان بدون نیاز به تخصص بالا، شیر جدید را در منزل نصب کرد. البته در موارد پیچیده‌تر – مانند شیرآلات توکار یا مواقعی که نقصی در سیستم لوله‌کشی وجود دارد – بهتر است از مهارت نصابان حرفه‌ای بهره گرفته شود، چرا که در صورت خطا هزینه‌های تعمیر بعدی بسیار سنگین خواهد بود. با رعایت نکات ذکر‌شده در این مقاله و استفاده از منابع فنی معتبر ایرانی و بین‌المللی، می‌توانید فرآیند نصب شیر حمام و آشپزخانه را به‌درستی انجام داده و از عملکرد بهینه و طول عمر بالای شیرآلات خود اطمینان حاصل کنید.
